Η διδασκαλία του Κοσμά του Αιτωλού περί της αγάπης προς τους εχθρούς

Περίληψη

      Η έννοια της “αγάπης” βρίσκεται στο κέντρο της θεολογίας της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Η εντολή αυτή της αγάπης προς τους εχθρούς,  ξεχωρίζει ανάμεσα στις πιο καινούργιες απαιτήσεις του Ιησού:“ Ἠκούσατε ὅτι ἐῤῥέθη, ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου καὶ μισήσεις τὸν ἐχθρόν σου. Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς καὶ διωκόντων ὑμᾶς.”[1]

                  Η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον αποτελεί κατεξοχήν βάση της κοινωνικής διδασκαλίας του Κοσμά του Αιτωλού  που με απλά λόγια και ζωντανά παραδείγματα την έκανε προσιτή στο ακροατήριο «πανάγαθος και πολυέλαιος Θεός αδελφοί μου, έχει πολλά και διάφορα ονόματα λέγεται φως και ζωή και ανάστασις.  Όμως το κύριον όνομα του Θεού μας είναι και λέγεται αγάπη»[2]. Ο Πατροκοσμάς είχε ως βάση των Διδαχών του, την αγάπη του ανθρώπου προς τον συνάνθρωπο, η οποία θα ήταν ολοκληρωμένη και γνήσια αν στηριζόταν στην αγάπη του ανθρώπου προς τον Θεό. Κατά τον ίδιο, όποιος αγαπούσε τον Θεό, αγαπούσε και τον πλησίον του. Και όποιος δεν αγαπούσε τον πλησίον του, δεν μπορούσε να αγαπήσει και τον Θεό και προφανώς χωρίς αυτά τα δύο είδη αγάπης, δεν μπορούσε κάποιος να θεωρείται χριστιανός[3].

            Προκειμένου, όμως να κατανοήσουμε σωστά το υπόβαθρο του μίσους κατά των  εχθρών, δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι την έννοια της αγάπης την συναντάμε, τόσο στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη όσο και στην ιουδαϊκή αποκαλυπτική γραμματεία.

[1] Μτθ. 5,44α. Στον στίχο 44 μετά «τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν», με διάφορες παραλλαγές στα χειρόγραφα και στους εκκλησιαστικούς συγγραφείς «ευλογείτε τους καταραμένους υμάς, καλώς ποιείτε τοις μισούσιν (τους-ούντας) υμάς», μεταξύ δε του «υπέρ των» και του «διωκόντων υμάς» παρεμβάλλουν «επηρεαζόντων υμάς και».  Στον στίχ. 47 αντί οι «εθνικοί» το Βυζ. , ο Θ. κ.ά., έχουν οι «τελώναι».

[2] Ι.Β. Μενούνου, Διδαχή Α1, σ. 121.

[3] Μαρία Χαρ. Μαλλιώρα, Οι παιδαγωγικές θέσεις του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, Διπλωματική εργασία, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2021, σ. 65.  Βλ. επίσης, Μ. Γ. Τρίτου, Κοσμάς ο Αιτωλός, Ο φωτιστής του Γένους- ο προφήτης, σ. 82.